چرا برخی فرزندان پرتوقعاند؟
شاید شما هم از آن دسته والدینی باشید که فرزندتان پرتوقع است.با خود میگویید چرا بچه من اینقدر نمکنشناس و ناسپاس است و هرکاری برایش میکنم اصلاً به چشمش نمیآید و انتظار بهتر و بیشتری دارد.گاهی هم از این تعجب می کنید که فرزند یکی از اطرافیانتان بسیار کمتوقع است و بابت کوچکترین محبتی از جانب پدر و مادر، بسیار قدردان و سپاسگزار است.تعجب شما وقتی بیشتر میشود که میبینید نسبت به پدر و مادرهای دیگر، بیشتر برای فرزندتان خرج میکنید، وقت میگذارید، محبت میکنید و همچنین بیشتر مراعات حالش را می کنید اما بهجای آنکه قدردانی و سپاسگزاریاش بیشتر شود ناسپاسیاش بیشتر میگردد!براستی چرا برخی از فرزندان پرتوقعاند و ریشه این پرتوقعی و زیادهخواهی و ناسپاسی چیست؟ قبل از هر چیز باید به خود یادآور شویم که هیچ نوزادی پرتوقع و ناسپاس به دنیا نمیآید و اگر امروز با کودک، نوجوان یا جوان پرتوقعی مواجه شدهایم این محصول تربیت نادرست و رفتار ناهنجار خود والدین است.در حقیقت فرزندان محصول رفتار و تربیت پدر و مادر خویش هستند. اما سوال اصلی اینجاست که چه رفتاری از والدین، منجر به تربیت و پرورش یک کودک پرتوقع می شود؟اگرچه ممکن است پرتوقعی فرزندان دلایل متعدد و متفاوتی داشته باشد که در اینجا به چند علت بسیار مهم اشاره میکنیم.
۱)پرتوقعی والدین:
بیشترین عامل پرتوقعی فرزندان، قطعاً پرتوقعی والدین ا ست.کودکان بامشاهده رفتار والدین خود پرتوقعی را میآموزند و الگو میگیرند.پدری را در نظر بگیرید که هنگام صرف غذایی که همسرش تدارک دیده، غُر میزند و ایراد میگیرد و یا دست کم بدون هیچ سپاس و تشکری، میخورد و میرود و یا مادری را فرض کنید که با مشاهده آنچه که شوهرش از سوپر و میوه فروشی محل خریده، خُرده و ایراد میگیرد که این چه میوهای است که خریدهای و ….روشن است که اینها غیرمستقیم به کودک خود الگوی پرتوقعی و ناسپاسی ارائه میدهند.
و یا تصور کنید شما منزل خود را تازه عوض کرده اید، یکی از بستگان شما به منزلتان آمده و به عنوان چشم روشنی هدیه ای می آورد تا منزل نو را تبریک بگوید.پس از اینکه مهمان می رود، شما در حضور فرزندتان ، هدیه را باز میکنید و می بینید بر ای شما یک دست لیوان آورده اند که چندان قیمتی ندارد.پدر می گوید: «این چه چیزی است که آورده اند؟ خجالت نکشیده اند؟ این خیلی قیمت داشته باشد پنج هزار تومان.» مادر می گوید:« ما پارسال برای عروسی دخترشان یک میوه خوری کریستال بردیم، چهل هزار تومان قیمت داشت.» و کودک همه اینها را می بیند، می شنود، به خاطر می سپارد و الگو می گیرد. آنچه بدیهی و روشن است این که اعتبار و احترام پدر و مادر نزد این فرزند کم میشود. به خود جرأت میدهد به پدرش خرده بگیرد و به مادرش تندی کند و از همه مهمتر اینکه ناسپاسی و پر توقعی را می آموزد. اگر برایش شلوار خوبی بخرید میگوید این چیه خریدید؟ چرا مارک دار نیست؟ چرا پیراهن نخریدید؟ اگر برایش دوچرخه بخرید، میگوید چرا دوچرخه بهتر نخریدید و اصلا من موتور میخواهم. یادتان باشد تا والدین ممنون و قدردان یکدیگر نباشند و تا توقع و انتظار را در خود نکشند پرتوقعی فرزند اصلاح نمی شود. اگر میخواهید فرزندانتان ممنون شما باشند و زحمات و محبت های شما به چشمشان بیاید، از محبت های دیگران هرچند ناچیز و اندک، بسیار تشکر و قدرشناسی کنید.
۲-محبت ها و حمایت های افراطی و نابجا:
بی تردید باید به فرزندان محبت کرد و شما نقش یک والد حامی را باید بازی کنید. اما باید بسیار مراقب باشیم که این محبت ها و حمایت ها، افراطی و نابجا نباشد. به عنوان مثال آنها باید یاد بگیرند کارهای شخصی شان را خود انجام دهند. و در خانه مسئولیت هایی را قبول کنند و به عهده بگیرند. اما گاهی والدین از سر دلسوزی و محبت!! بچه ها را بی مسئولیت بار می آورند و کارهای شخصی بچه ها را نیز خود انجام می دهند. پدر به فرزندش میگوید:« برو نان بخر» مادر می گوید:«نه هوا سرد است، بچه ام سرما میخورد.بچه ام خسته است. گناه دارد! خودم می روم!!» گاهی هم والدین به این جهت که پسرم یا دخترم، درس و کنکور دارد کوچکترین مسئولیتی به او نمی دهند و حتی سینی آب و غذا و آبمیوه برای فرزندشان می برند و میآورند. روشن است که چنین حمایتها و محبتهای بی جا و افراطی، اولاً اعتماد بهنفس بچه ها را تخریب می کند وآنها را وابسته بار میآورد، ثانیا آرام آرام، این انتظار و توقع برایشان ایجاد می شود که دیگران کارهای آنها را انجام دهند و حال تصور کنید چنین دختری یا پسری در آینده عروس یا داماد شود و مسئولیت یک زندگی را برعهده بگیرد. ما هرگز نمیگوییم ملاحظه خستگی و درس و مشق بچه ها را نکنید، بلکه میگوییم انجام یک ساعته کارهای شخصی و برخی مسئولیتهای خانه هرگز آسیبی به سلامت جسم و روح و تحصیل او نمیزند. کودکی که مادرش اسباب بازی هایش را جمع می کند و اتاقش را مرتب میکند، به تدریج بی مسئولیت و البته تنبل و پرتوقع می شود. از همان دوران کودکی به فرزندتان مسئولیت بدهید و آنها را در انجام کارهای شخصی و مسئولیتشان، تشویق و تحسین کنید. بیشتر نظارت کنید تا حمایت. یادتان باشد ممکن است شما با کمال میل بخواهید کارهای او را انجام دهید، ولی بعد ها در زندگی مشترک این وابستگی و پرتوقعی به او و دیگری لطمه و آسیب جدی وارد کند.
۳- پاداش های بی جا:
همان طور که می دانید تشویق کردن و پاداش دادن یک رفتار مثبت در تربیت است. ما برای اینکه یک رفتار و حرکت مثبت را در کودک یا نوجوان خود تقویت کنیم، باید اورا تشویق کنیم و به او پاداش بدهیم، اما در پاداش دادن باید به چند نکته توجه داشت. اول اینکه پاداش ها باید متناسب با عملکرد و اندازه رفتار فرزند باشد. اگر پاداش با رفتار همخوانی نداشته باشد به پرتوقعی بچهها منجر میشود. مثلا میگویید اگر غذایت را بخوری به شهر بازی می رویم و هرچه خواستی میتوانی سوار شوی و استفاده کنی، یا اینکه در ریاضی نمره خوبی بگیری برایت کامپیوتر شخصی می خرم و … این پاداش های بزرگ که تناسبی با کار فرزند ندارد او را پر توقع بار میآورد. دوم اینکه پاداشها باید متنوع باشد. مثلاً برای پاداش به کودک همیشه برایش خوراکی نخرید. گاهی پاداش میتواند رفتن به مهمانی باشد. گاهی بازی کردن با او و گاهی هم خوراکی یا اسباب بازی. اگر پاداش ها همیشه پول یا خرید یک وسیله و یا بیشتر از آنچه باید باشد مدام باید قیمت را بالا ببرید و خرید سنگین تری انجام دهید، چرا که توقع او روز به روز بالاتر می رود و به کم راضی و خرسند نمی شود.
۴- معاشرت با افراد و خانوادههای سطح بالا:
مجاورتها و معاشرتها روی ذائقه روانی انسان اثر می گذارد و انسان در هر سن و سالی از مجاورتها و ارتباطات جدی و پر رنگش تاثیر می پذیرد اگر با خانوادههایی رفت و آمد کنیم که از لحاظ رفاهی و درآمد هم سطح و بلکه پایینتر از شما باشند روحیه شکر و سپاس در شما و خانوادهتان تقویت می شود و احساس رضایت مندی بیشتری میکنید، اما اگر با خانوادهها و افراد مرفهتر از خودتان معاشرت کنید ناخودآگاه انتظار و توقع فرزندتان بیشتر میشود و احساس رضایت کمتری میکند و از وضعیت و امکانات فعلی خود بیشتر گله میکند . بنا براین مراقب باشید که با چه کسانی معاشرت میکنید . در واقع شما به عنوان پدر و مادر با نوع مدیریتی که در روابط خانوادگی دارید میتوانید زمینه رضایتمندی و سپاسگزاری و یا پر توقعی و نا سپاسی را در فرزندتان فراهم کنید .
